وبلاگ حقوقی شعیب نظری

عقود در حقوق مدنی، به توافق دو یا چند اراده برای ایجاد، تغییر یا انقضای یک رابطه حقوقی گفته می‌شود. این توافق باید با قصد ایجاد آثار حقوقی انجام شود. اقسام عقود در حقوق مدنی ایران بر اساس معیارهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

تقسیم‌بندی عقود بر اساس ماهیت تعهد

• عقود تملیکی: این عقود با هدف انتقال مالکیت از یک شخص به شخص دیگر منعقد می‌شوند. مانند عقد بیع، هبه، وقف و صلح.
• عقود عینی: این عقود به منظور ایجاد، تغییر یا انقضای حقوقی بر روی اموال ایجاد می‌شوند و مستلزم تملک عینی موضوع عقد است. مانند رهن، حق انتفاع و حق ارتفاق.
• عقود شخصی: این عقود به منظور ایجاد، تغییر یا انقضای حقوقی بین اشخاص ایجاد می‌شوند و موضوع آن‌ها یک عمل یا ترک فعل است. مانند عقد اجاره، وکالت و ضمان.

تقسیم‌بندی عقود بر اساس آثار حقوقی

• عقود لازم: عقدی است که هیچ یک از طرفین نمی‌توانند آن را به دلخواه فسخ کنند، مگر در موارد معین قانونی. مانند عقد بیع.
• عقود جائز: عقدی است که هر یک از طرفین می‌توانند آن را هر زمان که بخواهند فسخ کنند. مانند عقد وکالت.
• عقود معوض: عقدی است که در آن هر یک از طرفین تعهدی در مقابل تعهد طرف دیگر انجام می‌دهد. مانند عقد بیع.
• عقود غیر معوض: عقدی است که در آن یک طرف بدون دریافت عوضی تعهدی را بر عهده می‌گیرد. مانند عقد هبه.

تقسیم‌بندی عقود بر اساس شرایط انعقاد

• عقود منجز: عقدی است که تمام شرایط آن در هنگام انعقاد تحقق یافته باشد.
• عقود معلق: عقدی است که تحقق یکی از شرایط آن به وقوع حادثه‌ای در آینده موکول شده باشد.

تقسیم‌بندی عقود بر اساس تعداد طرفین

• عقود دو جانبه: عقدی است که بین دو طرف منعقد می‌شود.
• عقود چند جانبه: عقدی است که بین بیش از دو طرف منعقد می‌شود.

نکات کلیدی در خصوص عقود

• اراده طرفین: اساس هر عقدی، اراده آزاد و آگاهانه طرفین است.
• توافق بر موضوع معین: موضوع عقد باید مشخص و معین باشد.
• سبب معین: عقد باید دارای سبب معین و مشروع باشد.
• شرایط صحت عقد: هر عقدی برای اینکه صحیح باشد باید شرایط خاصی را دارا باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به اهلیت طرفین، قصد جدی طرفین، موضوع معین و مشروع و رضای طرفین اشاره کرد.

اهمیت شناخت اقسام عقود

شناخت اقسام عقود برای وکلا، قضات، مشاوران حقوقی و عموم مردم بسیار مهم است. زیرا هر نوع عقد، آثار حقوقی خاص خود را دارد و در صورت بروز اختلاف، تعیین نوع عقد می‌تواند در حل اختلاف بسیار موثر باشد.