تعریف ابراء، شرایط تحقق ابراء، انواع ابراء، آثار ابراء، شرایط صحت ابراء
ابراء در حقوق مدنی به معنای چشم‌پوشی اختیاری طلبکار از طلب خود نسبت به شخص یا اشخاص دیگر است. این عمل حقوقی یک‌جانبه (ایقاع) است و احتیاج به رضایت مدیون ندارد. ابراء در واقع نوعی بخشش است که طلبکار به مدیون می‌کند و باعث سقوط دین می‌شود.
تعریف ابراء
ماده ۲۸۹ قانون مدنی ایران، ابراء را این‌گونه تعریف می‌کند: «ابراء عبارت است از اینکه دائن از حق خود، به اختیار صرف‌نظر کند.»
شرایط تحقق ابراء
برای تحقق ابراء، شرایط زیر ضروری است:
- وجود دین: ابراء باید نسبت به دینی که قبلاً وجود داشته باشد، صورت گیرد.
- اهلیت ابراءکننده: فردی که ابراء می‌کند باید اهلیت حقوقی داشته باشد.
- آزادی اراده ابراءکننده: ابراء باید بدون اجبار و اکراه صورت گیرد.
- صریح بودن قصد ابراء: قصد ابراء باید به طور صریح و واضح اعلام شود.
- عدم وجود عوض: ابراء به صورت مجانی انجام می‌شود و در مقابل آن نباید عوضی قرار گیرد.
انواع ابراء
ابراء به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
- ابراء خاص: ابراء نسبت به دین یا حق معینی.
- ابراء عام: ابراء نسبت به همه دیون یا همه حقوق.
آثار ابراء
- سقوط دین: مهم‌ترین اثر ابراء، سقوط دین است. پس از ابراء، مدیون دیگر مسئولیتی در قبال دین ندارد.
- اعاده آنچه به موجب دین داده شده است: اگر مدیون قبل از ابراء، مالی را به عنوان تضمین دین داده باشد، پس از ابراء حق استرداد آن را دارد.
شرایط صحت ابراء
- اهلیت ابراءکننده: ابراءکننده باید دارای اهلیت لازم برای انجام معاملات حقوقی باشد.
- عدم اشتباه و غلط: ابراءکننده نباید در مورد موضوع ابراء دچار اشتباه یا غلط باشد.
- عدم اکراه و تهدید: ابراء باید به صورت آزادانه و بدون اجبار و تهدید صورت گیرد.
- عدم تقلب: ابراء نباید ناشی از تقلب یا تدلیس باشد.
ابراء و سایر اعمال حقوقی
- ابراء و بخشش: ابراء و بخشش هر دو به معنای چشم‌پوشی از حق هستند، اما بخشش ممکن است شامل حقوق غیر مالی نیز باشد.
- ابراء و تهاتر: تهاتر به معنای تسویه حساب متقابل دو دین است، در حالی که ابراء به معنای چشم‌پوشی یک‌جانبه از دین است.
- ابراء و سقوط تعهد به دلیل مرور زمان: هر دو موجب سقوط دین می‌شوند، اما دلایل آن‌ها متفاوت است.
ابراء و ورشکستگی
در صورت ورشکستگی مدیون، ابرایی که قبل از صدور حکم ورشکستگی انجام شده است، معتبر است. اما ابرایی که بعد از صدور حکم ورشکستگی انجام شود، مشروط به موافقت کلیه طلبکاران است.
نکات مهم
- ابراء یک عمل حقوقی یک‌جانبه است و به رضایت مدیون نیاز ندارد.
- ابراء می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی انجام شود.
- ابراء می‌تواند مشروط باشد.
- ابراء می‌تواند نسبت به بخشی از دین نیز صورت گیرد.
ابراء یکی از مهم‌ترین راه‌های سقوط تعهد در حقوق مدنی است. با شناخت شرایط و آثار ابراء، می‌توان از بروز اختلافات حقوقی در این زمینه جلوگیری کرد.
سوالات متداول و پاسخ‌های آن‌ها در مورد ابراء
چه مواردی را باید در هنگام تنظیم یک سند ابراء مد نظر قرار داد؟
هنگام تنظیم سند ابراء، باید به موارد زیر توجه شود:
- اهلیت طرفین: اطمینان حاصل کنید که هر دو طرف دارای اهلیت لازم برای انجام معامله حقوقی هستند.
- صراحت و وضوح در بیان قصد: قصد ابراء باید به صورت صریح و واضح بیان شود.
- عدم وجود اشتباه و غلط: اطمینان حاصل کنید که هیچ‌گونه اشتباه یا غلطی در مورد موضوع ابراء وجود نداشته باشد.
- عدم وجود اکراه و تهدید: ابراء باید به صورت آزادانه و بدون اجبار و تهدید صورت گیرد.
- عدم وجود تقلب: ابراء نباید ناشی از تقلب یا تدلیس باشد.
آیا ابراء قابل رجوع است؟
در حالت کلی، ابراء قابل رجوع نیست. اما در برخی موارد خاص، مانند ابراء تحت تأثیر اشتباه یا غلط، امکان رجوع وجود دارد.
چه تفاوتی بین ابراء و بخشش وجود دارد؟
هر دو ابراء و بخشش به معنای چشم‌پوشی از حق هستند، اما بخشش ممکن است شامل حقوق غیر مالی نیز باشد. در حالی که ابراء معمولاً به حقوق مالی مربوط می‌شود.
آیا ابراء می‌تواند به صورت ضمنی انجام شود؟
در برخی موارد، ابراء می‌تواند به صورت ضمنی انجام شود. برای مثال، اگر طلبکار مبلغی را که مدیون به او بدهکار است، به او پس دهد، این عمل می‌تواند به عنوان ابراء تلقی شود.
چه زمانی بهتر است از یک وکیل برای تنظیم سند ابراء کمک بگیریم؟
در موارد زیر بهتر است از یک وکیل برای تنظیم سند ابراء کمک بگیرید:
- زمانی که ابراء مربوط به مبالغ بالا یا اموال مهم باشد.
- زمانی که ابراء دارای شرایط پیچیده باشد.
- زمانی که طرفین در مورد شرایط ابراء اختلاف نظر داشته باشند.
آیا ابراء می‌تواند مشروط به شرط ضمنی باشد؟
بله، ابراء می‌تواند مشروط به شرط ضمنی باشد. به عنوان مثال، طلبکار می‌تواند ابراء را مشروط به پرداخت مبلغی توسط مدیون در آینده کند.
چه مواردی باعث می‌شود که ابراء باطل شود؟
ابراء در صورتی باطل می‌شود که یکی از شرایط صحت آن رعایت نشده باشد. برای مثال، اگر ابراء تحت تأثیر تهدید یا تقلب صورت گرفته باشد، باطل است.
آیا ابراء می‌تواند بر ورشکستگی مدیون تأثیر بگذارد؟
بله، ابراء می‌تواند بر ورشکستگی مدیون تأثیر بگذارد. ابرایی که قبل از صدور حکم ورشکستگی انجام شده است، معتبر است. اما ابرایی که بعد از صدور حکم ورشکستگی انجام شود، مشروط به موافقت کلیه طلبکاران است.
چه مدارکی برای اثبات ابراء لازم است؟
برای اثبات ابراء، سند کتبی ابراء، شهادت شهود و سایر مدارک مرتبط می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
