وبلاگ حقوقی شعیب نظری

در ادامه برای شما دانشجویان عزیز  ۵۰ سؤال مهم و پرتکرار درس آیین دادرسی مدنی (به‌همراه پاسخ تشریحی) آورده‌ام.
این مجموعه بر اساس منابع اصلی مانند قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹، جزوات دانشگاهی و سؤالات پرتکرار آزمون‌های پایان‌ترم و آزمون وکالت و قضاوت تنظیم شده است.

⚖️ پنجاه سؤال مهم و پرتکرار درس آیین دادرسی مدنی (با پاسخ تشریحی)

🔹 بخش اول: مفاهیم و کلیات

1️⃣ آیین دادرسی مدنی چیست؟
پاسخ: مجموعه قواعدی است که نحوه طرح دعوا، رسیدگی، صدور و اجرای احکام در دعاوی حقوقی و تجاری را تعیین می‌کند.

2️⃣ هدف آیین دادرسی مدنی چیست؟
پاسخ: تحقق عدالت قضایی از طریق رسیدگی منظم، تضمین حق دفاع و صدور رأی عادلانه.

3️⃣ تفاوت آیین دادرسی مدنی با حقوق مدنی چیست؟
پاسخ: حقوق مدنی، ماهیت حق را بیان می‌کند (مثلاً مالکیت)، اما آیین دادرسی مدنی، نحوه مطالبه و اجرای آن حق را مشخص می‌نماید.

4️⃣ اصحاب دعوا چه کسانی‌اند؟
پاسخ: خواهان (کسی که ادعا دارد) و خوانده (کسی که علیه او ادعا شده است).

5️⃣ دادگاه صالح یعنی چه؟
پاسخ: دادگاهی که مطابق قانون، اختیار و تکلیف رسیدگی به دعوا را دارد (از حیث صلاحیت ذاتی و محلی).

6️⃣ انواع صلاحیت دادگاه‌ها چیست؟
پاسخ: صلاحیت ذاتی (نوع دادگاه) و صلاحیت محلی (محل دادگاه).

7️⃣ صلاحیت ذاتی دادگاه بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
پاسخ: نوع دعوا، نوع مرجع قضایی و درجه آن (عمومی، انقلاب، تجدیدنظر، دیوان عالی).

8️⃣ صلاحیت محلی دادگاه‌ها چگونه تعیین می‌شود؟
پاسخ: معمولاً بر اساس اقامتگاه خوانده (ماده ۱۱ ق.آ.د.م)، مگر موارد استثنا مانند اموال غیرمنقول یا عقود خاص.

9️⃣ مرجع حل اختلاف در صلاحیت بین دو دادگاه چیست؟
پاسخ: در اختلاف بین دو دادگاه در یک حوزه، دادگاه تجدیدنظر استان؛ بین استان‌ها، دیوان عالی کشور.

10️⃣ اثر عدم صلاحیت دادگاه چیست؟
پاسخ: اگر دادگاه صالح نباشد، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده به مرجع صالح ارسال می‌شود.

🔹 بخش دوم: اقامه دعوا و دادخواست

11️⃣ دعوا در آیین دادرسی مدنی به چه معناست؟
پاسخ: ادعای حقی است که شخص برای استیفای آن به مراجع قضایی رجوع می‌کند.

12️⃣ دادخواست چیست؟
پاسخ: نوشته رسمی است که خواهان برای آغاز دعوا به دادگاه تقدیم می‌کند (ماده ۴۸ ق.آ.د.م).

13️⃣ دادخواست باید به چه مرجعی تقدیم شود؟
پاسخ: دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا دفتر دادگاه صالح (بسته به سامانه ثنا).

14️⃣ ارکان اصلی دادخواست کدام‌اند؟
پاسخ: نام و نشانی طرفین، تعیین خواسته، دلایل و مستندات، امضا یا اثر انگشت خواهان.

15️⃣ تفاوت دادخواست با درخواست چیست؟
پاسخ: دادخواست مخصوص دعاوی ترافعی است؛ درخواست در امور غیرترافعی (مانند صدور گواهی انحصار وراثت).

16️⃣ مفهوم خواسته چیست؟
پاسخ: چیزی که خواهان از دادگاه مطالبه می‌کند؛ باید معین و قابل تقویم باشد.

17️⃣ پیوست‌های دادخواست کدام‌اند؟
پاسخ: رونوشت مصدق اسناد، فتوکپی مدارک، رسید هزینه دادرسی.

18️⃣ اگر دادخواست ناقص باشد چه می‌شود؟
پاسخ: مدیر دفتر اخطار رفع نقص صادر می‌کند؛ اگر در مهلت رفع نشود، قرار رد دادخواست صادر می‌شود.

19️⃣ هزینه دادرسی به چه میزان است؟
پاسخ: درصدی از خواسته، مطابق تعرفه قانونی (در دعاوی مالی و غیرمالی متفاوت است).

20️⃣ تاریخ تقدیم دادخواست چه اثری دارد؟
پاسخ: مبنای مرور زمان، محاسبه خسارات تأخیر و حفظ نوبت در رسیدگی است.

🔹 بخش سوم: ابلاغ، حضور و دادرسی

21️⃣ ابلاغ واقعی چیست؟
پاسخ: تسلیم اوراق قضایی به خود شخص مخاطب.

22️⃣ ابلاغ قانونی چیست؟
پاسخ: ابلاغ از طریق نصب آگهی یا تسلیم به بستگان، در صورت عدم دسترسی به شخص مخاطب.

23️⃣ جلسه دادرسی چگونه تشکیل می‌شود؟
پاسخ: با حضور قاضی، منشی، و در صورت لزوم اصحاب دعوا؛ در وقت مقرر طبق اخطاریه.

24️⃣ عدم حضور خواهان در جلسه چه اثری دارد؟
پاسخ: اگر خوانده حاضر و دفاع کند، رسیدگی ادامه می‌یابد؛ در غیر این صورت، قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود.

25️⃣ عدم حضور خوانده چه اثری دارد؟
پاسخ: دادگاه رسیدگی را ادامه داده و رأی غیابی صادر می‌کند.

26️⃣ رأی غیابی چیست؟
پاسخ: رأیی است که بدون حضور خوانده صادر می‌شود، مشروط بر اینکه ابلاغ واقعی انجام نشده باشد.

27️⃣ اعتراض به رأی غیابی چگونه است؟
پاسخ: از طریق واخواهی در همان دادگاه صادرکننده رأی، ظرف ۲۰ روز (برای مقیم ایران).

28️⃣ ادله اثبات دعوا در آیین دادرسی مدنی کدام‌اند؟
پاسخ: اقرار، اسناد، شهادت، امارات و قسم (مواد ۱۲۵۸ ق.م).

29️⃣ بار اثبات دعوا بر عهده کیست؟
پاسخ: «البینه علی المدعی و الیمین علی من أنکر» – یعنی مدعی باید دلیل بیاورد.

30️⃣ اقرار در دادگاه چه اعتباری دارد؟
پاسخ: قوی‌ترین دلیل است و علیه مقر نافذ است، مگر ثابت شود اقرار ناشی از اشتباه یا اکراه بوده.

🔹 بخش چهارم: قرارها و احکام

31️⃣ تفاوت حکم و قرار چیست؟
پاسخ: حکم رأیی است که قاطع دعواست؛ قرار رأیی است که دعوا را قطع نمی‌کند مگر در موارد خاص (مثل قرار رد دعوا).

32️⃣ قرار ابطال دادخواست چیست؟
پاسخ: زمانی صادر می‌شود که خواهان از پیگیری دعوا خودداری کند یا نقص دادخواست را رفع نکند.

33️⃣ قرار رد دعوا چه زمانی صادر می‌شود؟
پاسخ: وقتی که دعوا قابلیت استماع ندارد (مثلاً خواهان ذی‌نفع نیست).

34️⃣ قرار عدم استماع دعوا چیست؟
پاسخ: در مواردی که شرایط قانونی طرح دعوا وجود ندارد (مانند تکرار دعوا یا مرور زمان).

35️⃣ انواع آرای قضایی کدام‌اند؟
پاسخ: احکام و قرارها (بدوی، تجدیدنظر، فرجامی).

36️⃣ رأی حضوری و غیابی چه تفاوتی دارند؟
پاسخ: در رأی حضوری، خوانده در دادرسی حضور یا دفاع دارد؛ در رأی غیابی، هیچ‌کدام انجام نشده است.

37️⃣ اعتراض به آرای حضوری چگونه است؟
پاسخ: از طریق تجدیدنظرخواهی یا فرجام‌خواهی، حسب مورد.

38️⃣ فرآیند تجدیدنظرخواهی چگونه است؟
پاسخ: ظرف ۲۰ روز از ابلاغ رأی، شخص ذی‌نفع می‌تواند به دادگاه تجدیدنظر استان شکایت کند.

39️⃣ آثار تجدیدنظرخواهی چیست؟
پاسخ: اجرای حکم متوقف نمی‌شود مگر در موارد خاص یا با دستور دادگاه.

40️⃣ دیوان عالی کشور چه وظیفه‌ای دارد؟
پاسخ: نظارت بر اجرای صحیح قانون و ایجاد وحدت رویه در آراء قضایی.

🔹 بخش پنجم: اجرای احکام و سایر مباحث

41️⃣ اجرای احکام مدنی با کدام مرجع است؟
پاسخ: با واحد اجرای احکام مدنی زیر نظر رئیس حوزه قضایی.

42️⃣ شرط اجرای حکم چیست؟
پاسخ: قطعیت حکم، ابلاغ آن، و درخواست کتبی محکوم‌له.

43️⃣ اجرای موقت حکم چیست؟
پاسخ: در موارد ضروری، دادگاه می‌تواند قبل از قطعیت، حکم را موقتاً اجرا کند (ماده ۳۱۰ ق.آ.د.م).

44️⃣ قرار تأمین خواسته چیست؟
پاسخ: اقدامی است برای حفظ مال خوانده به نفع خواهان قبل از صدور حکم نهایی (ماده ۱۰۸).

45️⃣ شرایط صدور تأمین خواسته چیست؟
پاسخ: ارائه دلایل کافی و پرداخت خسارت احتمالی.

46️⃣ اعاده دادرسی چیست؟
پاسخ: رسیدگی مجدد به حکم قطعی در صورت کشف دلایل جدید یا وقوع اشتباه مؤثر (مواد ۴۲۶ به بعد).

47️⃣ مبنای اعاده دادرسی چیست؟
پاسخ: تضمین عدالت قضایی و اصلاح اشتباهات مهم در احکام قطعی.

48️⃣ فرجام‌خواهی چیست؟
پاسخ: شکایت از احکام قطعی در دیوان عالی کشور برای بررسی مطابقت با قانون.

49️⃣ مرور زمان در دعاوی مدنی چه اثری دارد؟
پاسخ: باعث عدم استماع دعوا می‌شود ولی در برخی دعاوی مالی حذف شده است.

50️⃣ تفاوت امور ترافعی و غیرترافعی چیست؟
پاسخ:

• ترافعی: بین دو طرف متخاصم است (مثل دعوای مطالبه وجه).
• غیرترافعی: دعوا نیست بلکه درخواست رسیدگی به امری حقوقی است (مثل صدور گواهی حصر وراثت).