جزوه متون فقه ۱ شعیب نظری (قسمت دوم )
جمعه, ۲۶ مرداد ۱۴۰۳، ۱۲:۲۰ ب.ظ
- عقد: توافقی بین دو یا چند طرف است که بر اساس آن تعهداتی متقابل ایجاد می‌شود.
- ایقاع: عملی حقوقی است که توسط یک طرف انجام می‌شود و به اراده طرف مقابل نیازی ندارد.
- سرایت جواز: به این معنی است که هر یک از طرفین عقد می‌تواند آن را فسخ کند، مگر اینکه عقد لازم باشد.
- قصد و اراده: قصد و اراده دو عنصر اساسی در تشکیل عقد و ایقاع هستند و باید به صورت آشکار و واضح ابراز شوند.
تفاوت‌های اصلی عقد و ایقاع:
| ویژگی | عقد | ایقاع |
|---|---|---|
| تعداد طرفین | حداقل دو طرف | یک طرف |
| اراده | نیاز به توافق دو طرفه | نیاز به اراده یک طرفه |
| سرایت جواز | ممکن است لازم یا جایز باشد | معمولاً جایز است |
| آثار | ایجاد تعهدات متقابل | ایجاد اثر حقوقی یک طرفه |
اهمیت قصد و اراده در عقود و ایقاعات:
- قصد انشایی: قصد ایجاد یک اثر حقوقی است و در عقود و ایقاعات از اهمیت بالایی برخوردار است.
- اراده ظاهری: اراده‌ای است که به صورت آشکار و واضح ابراز می‌شود و ملاک برای اثبات عقد یا ایقاع است.
نکات تکمیلی:
- سرایت جواز: این مفهوم نشان می‌دهد که در برخی عقود، طرفین حق فسخ دارند و این حق به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- ایقاع و آثار آن: ایقاعات معمولاً آثار یک‌طرفه دارند و بر طرف مقابل اثر مستقیم نمی‌گذارند.
- قصد و اراده در فقه و حقوق: مفهوم قصد و اراده در فقه و حقوق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در بسیاری از مسائل حقوقی مورد بحث قرار می‌گیرد.
مباحث قابل بحث بیشتر:
- انواع عقود و ایقاعات: می‌توان به انواع مختلف عقود مانند بیع، اجاره، نکاح و انواع مختلف ایقاعات مانند طلاق، وقف پرداخت.
- شرایط صحت عقد و ایقاع: عناصری مانند اهلیت طرفین، موضوع معین و مشروع، صیغه صحیح و رضای طرفین از جمله شرایط صحت عقد و ایقاع هستند.
- اثرات بطلان عقد و ایقاع: در صورت وجود نقص در یکی از شرایط صحت، عقد یا ایقاع باطل می‌شود و آثار حقوقی نخواهد داشت.
- تفاوت عقد و قرارداد: اگرچه عقد و قرارداد اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های ظریفی بین آن‌ها وجود دارد که می‌توان به آن‌ها پرداخت.
- نقش عرف و عادت در تفسیر عقود و ایقاعات: عرف و عادت جامعه در تفسیر مفاهیم و عبارات استفاده شده در عقود و ایقاعات نقش مهمی دارد.
دلیل چیست؟
دلیل به چیزی گفته می‌شود که ما را به وجود چیزی دیگر پی می‌برد. مثلاً دود، دلیل آتش است. دلیل‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- دلیل وضعی: دلیل‌هایی هستند که انسان‌ها آن‌ها را ساخته‌اند. مثلاً کلمه «گل» که به همه گل‌ها اشاره می‌کند.
- دلیل عقلی: دلیل‌هایی هستند که با عقل و منطق قابل فهم هستند. مثلاً اگر بشنویم که سگی پشت دیوار پارس می‌کند، عقل به ما می‌گوید که یک سگ پشت دیوار است.
- دلیل طبعی: دلیل‌هایی هستند که بر اساس تجربه و شناخت ما از طبیعت است. مثلاً اگر کسی رنگش پریده باشد، ما متوجه می‌شویم که او ترسیده است.
عقد چیست؟
عقد به معنای قرارداد یا توافق بین دو یا چند نفر است. مثلاً وقتی خانه‌ای را می‌خریم، یک عقد خرید و فروش انجام می‌دهیم.
- عقد معین: عقدی است که قانون برای آن اسم خاصی گذاشته و قوانین مشخصی برای آن تعیین کرده است. مثل عقد ازدواج یا عقد اجاره.
- عقد غیر معین: عقدی است که قانون نام خاصی برای آن نگذاشته است و شرایط آن را به طور دقیق مشخص نکرده است. مثلاً قراردادهای مشارکت در ساخت.
تفاوت عقد معین و غیر معین
- قوانین: عقد معین قوانین مشخصی دارد اما عقد غیر معین قوانین مشخصی ندارد.
- نام: عقد معین نام خاصی دارد اما عقد غیر معین نام خاصی ندارد.
به طور خلاصه:
- دلیل: چیزی که ما را به وجود چیزی دیگر پی می‌برد.
- عقد: توافق بین دو یا چند نفر.
- عقد معین: عقدی با نام و قوانین مشخص.
- عقد غیر معین: عقدی بدون نام و قوانین مشخص.
مثال‌های ساده‌تر:
- دلیل وضعی: تابلو خیابان‌ها که به ما نشان می‌دهد کجا برویم.
- دلیل عقلی: اگر کتابی روی زمین افتاده باشد، ما می‌فهمیم که کسی آن را انداخته است.
- دلیل طبعی: اگر کسی تب داشته باشد، ما می‌فهمیم که او بیمار است.
- عقد معین: عقد ازدواج، عقد اجاره خانه
- عقد غیر معین: قرارداد مشارکت در ساخت یک ساختمان
