وبلاگ حقوقی شعیب نظری

در ادامه ۲۰ سؤال مهم، پرتکرار و مفهومی درس «متون فقه» ویژه رشته حقوق همراه با پاسخ تشریحی و تحلیلی آورده شده‌اند.
این سؤالات بر اساس متون پرکاربرد در دانشگاه‌ها (به‌ویژه لمعه دمشقیه و ترجمه تحریرالوسیله) تنظیم شده‌اند و برای آمادگی امتحان پایان‌ترم بسیار مفیدند.

🕌 ۲۰ سؤال مهم متون فقه (با پاسخ تشریحی)

۱. فقه در اصطلاح چیست و چه تفاوتی با علم اصول دارد؟

پاسخ:
فقه علمی است که احکام شرعی فرعی (یعنی بایدها و نبایدهای عملی) را از ادله‌ی تفصیلی استنباط می‌کند.
در مقابل، علم اصول فقه قواعد و مبانی استنباط احکام را بررسی می‌کند (مثل حجیت خبر واحد، استصحاب، اجماع).
بنابراین فقه نتیجه‌ی عمل استنباط است، اما اصول ابزار آن.

۲. فرق «حکم تکلیفی» و «حکم وضعی» چیست؟

پاسخ:

• حکم تکلیفی: شامل وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه است (بیانگر وظیفه مکلف).
• حکم وضعی: شامل صحت، بطلان، ضمان، سبب، شرط و مانع است (بیانگر آثار حقوقی اعمال).
  مثلاً در عقد بیع، وجوب وفای به عقد «حکم تکلیفی» است ولی صحت عقد «حکم وضعی» است.

۳. معنای قاعده «الناس مسلطون علی أموالهم» چیست؟

پاسخ:
به معنی آن است که مردم بر اموال خود اختیار کامل دارند و می‌توانند هر نوع تصرف مشروعی انجام دهند.
این قاعده، مبنای اصل تسلط مالک در حقوق مدنی ایران است (ماده ۳۰ قانون مدنی).

۴. قاعده «لاضرر و لاضرار» چه مفهومی دارد؟

پاسخ:
هیچ حکم شرعی نباید موجب ضرر به فرد یا دیگری شود.
بنابراین، اگر اجرای حکمی موجب ضرر شدید شود، حکم برداشته می‌شود.
در حقوق، مبنای ماده ۱۳۲ قانون مدنی (عدم اضرار به غیر) است.

۵. مفهوم قاعده «الیقین لا یزول بالشک» چیست؟

پاسخ:
یقین سابق با شک لاحق از بین نمی‌رود.
این همان اصل استصحاب در فقه است.
مثلاً اگر یقین داریم وضو داریم، شک در بطلان آن موجب بطلان نمی‌شود.